Ermənistanın kapitulyasiyası ilə nəticələnən üçtərəfli razılaşmadan (10 noyabr) iki ay vaxt keçir. Razılaşmanın müəyyən müddəaları yerinə yetirilib (Ağdam, Kəlbəcər və Laçının təhvil verilməsi). Lakin ən vacib müddəalardan biri və ən çox müzakirəyə səbəb olan məsələ hələ də problem olaraq qalmaqdadır: erməni silahlı birləşmələrinin bölgədən çıxarılması.

Bu, razılaşmanın 4-cü müddəasında əks olunur və qeyd olunur ki, silahlı ermənilər sülhməramlıların bölgəyə yerləşdirilməsinə paralel olaraq çıxarılmalıdır.

Bu prosesin həyata keçirilməsindən məsuliyyəti sülhməramlılar daşıyır, hərçənd, iki ay müddət keçməsinə baxmayaraq, yerinə yetirilməyib və sülhməramlıların 10 noyabr bəyanatında təsbit olunmuş funksiyasından kənar fəaliyyəti müşahidə olunur. Söhbət erməni əhalisinin bölgəyə gətirilməsindən gedir.

Bunun fonunda Ermənistan rəsmiləri və Fransadan olan nümayəndə heyətinin Qarabağa qanunsuz səfər etməsi sülhməramlıların missiyasına uyğun işləmədiyinin növbəti sübutu oldu. Ermənistan xarici işlər nazirinin Xankəndinə səfəri isə sonuncu təxribatlardan biridir.

Bütün bunların fonunda cəmiyyətdə suallar yaranır:

- Ermənistanın XİN rəhbəri Xankəndinə necə gələ bilir?
- Sülhməramlılar onu, eləcə də Fransa nümayəndə heyəti və digərlərini bölgəyə necə buraxır?
- Sülhməramlılar razılaşmada nəzərdə tutulan funksiyadan kənar addımlar niyə atır?

Prezident İlham Əliyev 2020-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş müşavirədə bu suallara aydınlıq gətirdi və dəqiq mesajlar verdi.

Birinci mesaj: Xankəndi Azərbaycan torpağıdır və xarici vətəndaşlar ora yalnız rəsmi Bakının icazəsi ilə gedə bilər...

Prezident Ermənistanın xarici işlər nazirinin Xankəndinə qanunsuz səfəri haqda danışarkən bildirdi ki, Azərbaycandan xəbərsiz edilən bu səfərlərə son qoyulmalıdır: “Biz xəbərdarlıq edirik, əgər belə təxribat xarakterli addımlar atılacaqsa, Ermənistan daha da peşman olacaq”.

Dövlət başçısı Ermənistana 44 gün davam edən və düşmənin darmadağın edildiyi “Dəmir Yumruq” əməliyyatını xatırlatdı. Qeyd etdi ki, “unutmasınlar, dəmir yumruq yerindədir”.

“Heç bir xarici vətəndaş bizim icazəmiz olmadan o əraziyə gedə bilməz. Heç bir beynəlxalq təşkilat, - ancaq Qırmızı Xaç istisna olmaqla, - oraya gedə bilməz. Bu, bizim ərazimizdir. Bütün dünya bu ərazini Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi kimi tanıyır. Ermənistanın xarici işlər naziri, sən kimsən ki, oraya gedirsən? Xəbərdarlıq edirik. Əgər buna oxşar addım təkrarlanarsa, bizim cavabımız çox sərt olacaq. Elə birinci dəfə biz Xarici İşlər Nazirliyi vasitəsilə onlara xəbərdarlıq etdik. Ondan sonra xəbərdarlıq başqa cür veriləcək. Onların ayağı oradan kəsilməlidir. Otursun öz ölkəsində”, - dövlət başçısı qeyd etdi.

Və burada hər şey açıq mətnlə ifadə olunur:

1. Qarabağda ermənilərin yaşaması üçün ayrılan bölgə – Xankəndi, Xocavənd və Xocalı Azərbaycan torpağıdır;
2. Bu bölgələrə səfər edən istənilən xarici vətəndaş – Ermənistan rəsmiləri, beynəlxalq təşkilatlar (Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi istisna olmaqla), istənilən ölkənin nümayəndə heyəti Azərbaycandan icazə almalıdır;
3. Azərbaycan qanunsuz səfərlərə səssiz qalmayacaq: Fransa nümayəndə heyətinin qanunsuz səfərindən sonra bu ölkənin Azərbaycandakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə dəvət olunub və nota verilib;
3. Azərbaycan Ermənistanın istənilən təxribata qarşı dəmir yumruqla cavab verəcək;

İkinci mesaj: sülhməramlılara xatırlatma...

Prezident İlham Əliyev çıxışında sülhməramlıların fəaliyyətinə toxundu və bildirdi ki, sülhməramlı qüvvələrin Fransa nümayəndə heyətinin Qarabağa getməsinə icazə verməsi anlaşılmazdır.

“Biz bu sülhməramlı qüvvələr qarşısında məsələ qoymuşduq ki, bizim icazəmiz olmadan heç bir xarici vətəndaş Dağlıq Qarabağa gedə bilməz”, - dövlət başçısı qeyd edib.

Dövlət başçısı vurğuladı ki, sülhməramlı qüvvələrin Qarabağda funksiyası var: “Noyabrın 10-da bu funksiya təsbit edildi. Baxmayaraq ki, indi onlar orada humanitar işlərlə məşğuldurlar, halbuki noyabrın 10-da imzalanmış Bəyanatda bu funksiya təsbit edilməyib, biz buna, necə deyərlər, göz yumuruq. Nə üçün? Çünki başa düşürük ki, orada insanlar yaşayır, başa düşürük ki, indi qış gəlib, hava soyuqdur. Orada müəyyən işlər görülməlidir ki, bu qış orada yaşayan ermənilər üçün problem yaratmasın. Ona görə biz imkan verdik”.

1. Sülhməqamlı qüvvələrin funksiyası 10 noyabr razılaşmasında təsbit olunub, lakin bu funksiya yerinə yetirilmir;
2. Rəsmi Bakı sülhməramlıların funksiyasından kənar fəaliyyətindən məlumatlıdır, lakin indiki hava şəraitində ermənilərin yaşaması üçün problemin olmaması üçün buna göz yumur;
3. Çünki Dağlıq Qarabağda yaşayan insanlar Azərbaycan vətəndaşıdır və Azərbaycan rəhbərliyi altında onlar yaxşı yaşayacaqlar. Sülhməramlıların funksiyasından kənar fəaliyyətinə Azərbaycanın göz yumması da bunun isbatıdır;

Prezidentin bu mesajlarında həm də iki məqam diqqət çəkir:

a) Qarabağdakı ermənilərə heç bir idarəçilik verilmir, onlar yalnız Azərbaycanın idarəçiliyi altında yaşaya bilərlər və bu halda onlara daha yaxşı şərait yaradılacaq;
b) Sülhməramlılar funksiyasını xatırlamalı və silahlı erməniləri bölgədən çıxarmalıdır;

Dövlət başçısının “Noyabrın 10-da imzalanmış bəyanat gələcək fəaliyyət üçün əsas olmalıdır. Bu bəyanatdan başqa, hər hansı bir digər sənəd imzalanmayıb” sözləri də məhz bu deməkdir: hər kəs, sülhməramlılar da, Ermənistanda bəyanata uyğun fəaliyyət göstərməlidir.

Üçüncü mesaj: Azərbaycanın öz ərazisinə anti-terror əməliyyat keçirmək hüququ...

Prezident İlham Əliyev çıxışında Xocavənddə təxribat törədən erməni silahlıları məsələsinə aydınlıq gətirdi: “...Biz bizim azad edilmiş ərazilərdə diversiya ilə məşğul olanları əsir götürdük. Məhv etmədik. Dedim ki, əsir götürün, daha müharibə başa çatıb, daha qan tökmək lazım deyil. Bu, yenə də bizim humanist mahiyyətimizi göstərir. Bu, bizim ərazimizdə yerləşib və oradan çıxmaq istəməyən bir qüvvədir və bizə qarşı təxribatlar törədib, hərbi təxribatlar. Bunun nəticəsində hərbçilərimiz həlak olub. Biz isə yenə humanistlik göstərmişik. Onları əsir götürmüşük. Amma onlar hərbi əsir sayıla bilməz, çünki müharibə qurtarıb. Onlar terrorçudur, diversantdır. Onlar Xocavənd rayonuna Ermənistandan, Ermənistanın Şirak vilayətindən noyabrın 26-dan sonra gəlmişlər. Bunu hər kəs bilsin. Nə üçün gəlmişlər? Kim onları göndərib? Müharibə ayın 10-da qurtarıb, Bəyanat imzalanıb. Kim göndərir onları oraya? Əgər Ermənistan rəhbərliyi bu qanunsuz silahlı birləşmələrə nəzarət edə bilmirsə, bu, onların problemidir. Ona görə burada heç kim bizi ittiham edə bilməz”.

1. Müharibə başa çatandan sonra Qarabağa gələn və ordumuz tərəfindən əsir götürülən erməni silahlı qruplaşmalarının üzvləri hərbi əsir yox, terrorçudur;
2. Bundan sonra bölgədə təxribata əl atan erməni silahlılara qarşı Xocavənddə olduğu kimi, anti-terror əməliyyatı keçiriləcək, bu Azərbaycanın beynəklxalq hüquqa əsasən haqqıdır;
3. Müharibə başa çatandan sonra erməni silahlı qruplaşmaları Qarabağa gələ və Azərbaycan hərbçilərinə qarşı təxribat hücumları edə bilirsə, deməli, sülhməramlılar öz vəzifələrini tam yerinə yetirə bilmir;

Prezident mesajlarını açıq mətnlə Ermənistana və bölgədə sülhü təmin etmək missiyasını daşıyan qüvvələrə çatdırdı:

Ermənistana: Azərbaycan kifayət qədər humanistlik göstərib, erməni tərəfi bunu qiymətləndirməlidir;
Sülməramlı qüvvələrə: 10 noyabr razılaşmasına uyğun fəaliyyət göstərmək və razılaşmada təsbit olunmuş erməni silahlı qruplaşmalarının bölgədən çıxarılması təcili sürətdə təmin edilməlidir;

Bütün bunlar 10 noyabrdan sonra Xankəndi məsələsi və sülhməramlılarla bağlı Azərbaycanın ən yüksək səviyyədə verdiyi konkret mesajlar hesab oluna bilər.

Asif Nərimanlı
Dalidag.az