Ədəbi aləmin yenilikləri ilə tanış olmaq imkanını verən vasitələrdən biri də təbii ki, oxucu auditoriyasına yenicə çıxarılmış nəşrlərdir. Doğrudur, ictimai-iqtisadi formasiyaların yerdəyişməsi dövründə (oxu: keçid dövrü-M.N. ) bu sahənin də özünəməxsus promlemləri mövcud idi. Son illər adıçəkilən sahədə, konkret olaraq, kitab nəşrində nizam və mizan-tərəzinin yaranmamasının şahidiydik. Oxucu zövqünü korlayan, heç bir ictimai əhəmiyyət kəsb etməyən, bayağı dil və üslubda, zəif yazılmış «əsər»lər imkan vermirdi ki, oxucu öz zövqünə uyğun bədii əsərləri seçə bilsin. Lakin, bununla yanaşı, elmi və ədəbi tədqiqat sahəsində xeyli ürəkaçan faktları da az deyil. Gənc nəslin ədəbi aləmə öz sözü və izi ilə gəlməsi təqdirəlayiqdir. 

Uzun müddət açılmamış, oxunmamış, yəni ədəbi tədqiqatın diqqətindən kənarda qalmış bölgə ədəbiyyatına qayğının artması milli-mənəvi dəyərlərimizə sahib durmaq baxımından olduqca təqdirəlayiqdir. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru İlham Məmmədlinin iyirminci yüzilliyin Azərbaycan ədəbi prosesinin orijinal qollarından olan Kəlbəcər ədəbi mühitinin ədəbi-tarixi qaynaqları, onun bədii özəllikləri, ayrı-ayrı nümayəndələrinin yaradıcılığının tədqiqinə həsr olunan «XX əsr Kəlbəcər ədəbi mühiti» monoqrafiyası isə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. 

Azərbaycan mətbuatında peşəkar jurnalist kimi imzasını təsdiqləmiş İlham Məmmədli təkcə oxucu auditoriyasına çıxardığı, elmi ictimaiyyətin nəzərinə çatdırdığı bu monoqrafiya ilə bir daha təsdiqlədi ki, Kəlbəcər ədəbi mühiti Azərbaycan ədəbiyyatının ayrılmaz bir parçası olaraq, özünəməxsus inkişaf yolu keçmiş zəngin ədəbi nümunələrə, fərqli bədii çalarlara, yüksək estetik qaynaqlara malik əvəzsiz mədəni sərvətlərimizdəndir. 

Yeri gəlmişkən, həmin monoqrafiyanın «Giriş»ində də qeyd edildiyi kimi, Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında Bakı, Təbriz, Tiflis, Borçalı, Naxçıvan, Qarabağ, Şirvan, Göyçə, Gəncə və digər bölgələrin ədəbi mühitləri lazımi qədər araşdırılıb elmi dəyərini alsa da, zəngin potensiala malik bir sıra mənbələr hələ də ciddi tədqiqatdan kənarda qalıb ki, onlardan biri də Kəlbəcər ədəbi mühitidir. Doğrudur, Kəlbəcərdə doğulub, boya-başa çatmış, yazıb-yaratmış ayrı-ayrı müəlliflərin bədii yaradıcılıq nümunələri pərakəndə şəkildə olsa belə, toplu və almanaxlarda çap olunsa da, kütləvi xarakter almadığından, demək olar ki, bölgənin ədəbi aləminə işıq salınmamışdır. Burada yaranan folklor nümunələrinin ötən əsrin otuzuncu illərindən başlayaraq tədqiq olunmağa başlanmış və bəzi almanaxlarda nəşr edilmişdir. Lakin bu, heç də bölgə ədəbi mühitinin tədqiqi demək deyildi. 1984-cü ildə Əhliman Axundovun tərtibatında nəşr edilmiş «Azərbaycan aşıqları və el şairləri» kitabında Ağdabanlı Qurban, Aşıq Şəmşir, Molla Nəbi (Dilsuz), Bimar Əli, Şair Firudin, Salman Uğurlu və Zal Cabbarlının yaradıcılığından nümunələr (bir-iki şeir, dastan) və avtobioqrafik göstəricilər verilmişdir.