Reklam
Kəlbəcərli Bəhram Nəcəfoğlu - Satirik ruhlu el şairi
22-03-2021 17:18
Satirik qələmli el şairi
Bəhram NəcəfoğluKəlbəcərdəikən belə tanınırdı Kəlbəcərin ədəbi mühitinə bələd olanlar yaxşı bilirlər ki, bu diyarda dünyaya göz açanların əksəriyyəti qafiyə ilə danışır. Bunu dönə-dönə desələr də, düzü, bir o qədər inandırıcı görünmürdü. Lakin ötən türkoloq-şair Adil Cəmillə birlikdə toplayıb nəşr etdirdiyimiz "Kəlbəcər dünyası: yüz şairin bir kitabı"nı oxuyan hər kəs təsdiqləyər ki, doğrudan da, kəlbəcərlilərin üçdə ikisi şair təbiətli, dili poetik deyimlidir. Həmin kitabda yüz kəlbəcərli şairin şeirlərindən seçmələr verilmişdir. Elə sanmaq olardı ki, 60 min kəlbəcərli arasında yüz nəfər qələm sahibi də çoxdur. Lakin həmin kitab geniş oxucu auditoriyasına çıxdıqdan sonra bildik ki, topladıqlarımız hələ olanların mində biri imiş. Növbəti kitabda – "Kəlbəcərin sazlı-sözlü harayı"nda daha 200-ə yaxın kəlbəcərli müəllifin şer nümunələrinin toplanması bir daha yuxarıdakı fikirlərimizi təsdiqlədi. Bəli, "Kəlbəcər dünyası: yüz şairin bir kitabı"na şeirləri düşməyən el şairlərindən biri də Kəlbəcərin köklü-budaqlı nəsillərindən olan Bəhram Nəcəfoğlu idi (İkinci kitaba onun da şeirləri daxil edilmişdir). Təbii ki, həmin kitabda onun şeirlərinin hamısını vermək imkan xaricində idi, odur ki, Kəlbəcərsizliyə dözməyən el şairinin şeirlərini bir araya gətirməyin savab olduğu unudulmadı.
Xatırladım ki, Bəhram Nəcəfoğlunun şeirlərinin əksəriyyətini toplamaq mümkün olmamışdır, çünki əksəriyyəti Kəlbəcərin işğalı zamanı evdə qalmış, çox güman ki, yağılar tərəfindən yandırılaraq, məhv edilmişdir. Əldə olan şeir dəftərini ilk dəfə vərəqləyən Şamil Əsgər Dəlidağ Bəhram babanın yaradıcılığına yüksək qiymət verərək, onlardan bir qismini çap etdirmək üçün götürmüşdür ki, həmin şeirlər də onun çapa hazırlanan kitabında veriləcəkdir. Qısa tanışlıq: Əhmədov Bəhram Nəcəf oğlu 1908-ci ildə Kəlbəcərdə anadan olmuşdur. 1924-cü ildə Kəlbəcərdə ibtidai təhsil aldıqdan sonra bir sıra idarə və təşkilatlarda çalışmış və əsasən hesabdarlıqla (mühasib) məşğul olmuş, rayon xalq məhkəməsinin katibi vəzifəsini daşımışdır. Bəhram babanın 5 qardaşı, 3 bacısı olmuşdur ki, onların da hər biri yüz ildən çox ömür sürmüşdür. Çox erkən qardaşını müharibəyə yola salan Bəhram Əhmədov sonralar bu ağrı-acını şeir dili ilə qələmə almış və beləliklə də rayonda dadlı-duzlu, eyni zamanda satirik qələmi olan bir el şairi kimi tanınmışdır. Çox təəssüf ki, özünün də əlyazmalarında qeyd etdiyi kimi, onun yaradıcılığını əks etdirən şeir qovluqlarını Kəlbəcər 1993-cü ildə Ermənistan tərəfindən işğala məruz qalanda evdən götürmək imkanı olmamışdır. Kəlbəcərin işğalından sonra Gəncədə müvəqqəti məskunlaşmış Bəhram Nəcəfoğlunun əlimizdə olan yeganə şeir dəftərindəki qeydləri oxumaq nə qədər çətin olsa da, onun bəzi sətirləri ilə oxucularımızı da tanış etmək istərdim: «Ömür yolları» adlandırdığım bu dəftərdəki şeirlər qələmə aldıqlarımın çox az bir hissəsidir ki, onlar da ömrümün son illərində yaddaşımda qalanlardır, köçürmüşəm. Ömrümün keçid yollarında qələmə aldığım bir sıra sərbəst şeirləri və qoşmaları, müxəmməs və gəraylıları Kəlbəcərdən çıxarmaq imkanım olmadı. Nəhayət, ömrümün axır çağlarında erməni millətçilərinin təcavüzü nəticəsində qaçqın (məcburi köçkün – M.N.) düşüb Gəncədə sığınacaq tapdıq. Yazdıqlarımın hamısı evimizdə qaldığından, qəribçilikdə qərara gəldim ki, heç olmasa, xatirimdə qalanları bir dəftərə köçürüm. Ömrümün axır çağlarıdı, kim bilir, bundan sonra yaşayacağammı, vəziyyət necə olacaq? Gələcək nəsil qeydlərimi yadigar olaraq saxlayarlar. Avqust 1993-cü il, Gəncə şəhəri». Özünün də qeyd etdiyi kimi, Bəhram Nəcəfoğlu 1932-ci ildən şeir yazmağa başlamışdır. Şeirlərinin əksəriyyəti o dövrün ağrı-acılı həyatını özündə əks etdirir. Xüsusən də qardaşı Hüseynə ünvanladığı qoşmaları həyəcansız oxumaq mümkün deyil. Bəhram Nəcəfoğlunun özündən sonra qalan yadigarları təkcə bu şeir nümunələri deyil, o, böyük bir ailənin başbiləni, tarixi keçmişi olmuş, zəngin irsə malik bir nəslin davamçısı kimi də diqqəti cəlb edir. Boya-başa yetirdiyi övladları cəmiyyətdə özlərinə layiqli yer tutmuş ziyalılardandır. Böyük öğlu Adil Nəcəfov N. Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu bitirərək, rayonda həkimlik peşəsi ilə xalqımızın sağlamlığı keşiyində dayanmışdır. Hazırda Kəlbəcər rayon Mərkəzi Xəstəxanasında kardioloq-həkim kimi fəaliyyətini davam etdirir. İkinci oğlu Nadir vətəndən uzaqlarda yaşasa da, qəlbi doğma ellərlə döyünür. Qadir polis işçisidir. Onun Kəlbəcərin müdafiəsində əvəzsiz xidmətləri danılmazdır. Mirvari xanım Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunu bitirdikdən sonra müəllimə kimi gənc nəslin təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olur. Roza xanım atasının bədii yaradıcılığının keşiyində dayanan övladlardan biri kimi, öz üzərinə düşən borcu ləyaqətlə yerinə yetirir. Ümumiyyətlə, ailənin qol-qanadlarından hesab edilən Famil Cavadov, Bəylər müəllim şair qəlbli Bəhram Nəcəfoğlunun bədii irsinin qədir-qiymətini çox uca tuturlar. El şairinin şeirlərində dövrün haqsızlığı, gərdişin onu sərt
Məhəmməd NƏRİMANOĞLU
Bəhram NəcəfoğluKəlbəcərdəikən belə tanınırdı Kəlbəcərin ədəbi mühitinə bələd olanlar yaxşı bilirlər ki, bu diyarda dünyaya göz açanların əksəriyyəti qafiyə ilə danışır. Bunu dönə-dönə desələr də, düzü, bir o qədər inandırıcı görünmürdü. Lakin ötən türkoloq-şair Adil Cəmillə birlikdə toplayıb nəşr etdirdiyimiz "Kəlbəcər dünyası: yüz şairin bir kitabı"nı oxuyan hər kəs təsdiqləyər ki, doğrudan da, kəlbəcərlilərin üçdə ikisi şair təbiətli, dili poetik deyimlidir. Həmin kitabda yüz kəlbəcərli şairin şeirlərindən seçmələr verilmişdir. Elə sanmaq olardı ki, 60 min kəlbəcərli arasında yüz nəfər qələm sahibi də çoxdur. Lakin həmin kitab geniş oxucu auditoriyasına çıxdıqdan sonra bildik ki, topladıqlarımız hələ olanların mində biri imiş. Növbəti kitabda – "Kəlbəcərin sazlı-sözlü harayı"nda daha 200-ə yaxın kəlbəcərli müəllifin şer nümunələrinin toplanması bir daha yuxarıdakı fikirlərimizi təsdiqlədi. Bəli, "Kəlbəcər dünyası: yüz şairin bir kitabı"na şeirləri düşməyən el şairlərindən biri də Kəlbəcərin köklü-budaqlı nəsillərindən olan Bəhram Nəcəfoğlu idi (İkinci kitaba onun da şeirləri daxil edilmişdir). Təbii ki, həmin kitabda onun şeirlərinin hamısını vermək imkan xaricində idi, odur ki, Kəlbəcərsizliyə dözməyən el şairinin şeirlərini bir araya gətirməyin savab olduğu unudulmadı.
Xatırladım ki, Bəhram Nəcəfoğlunun şeirlərinin əksəriyyətini toplamaq mümkün olmamışdır, çünki əksəriyyəti Kəlbəcərin işğalı zamanı evdə qalmış, çox güman ki, yağılar tərəfindən yandırılaraq, məhv edilmişdir. Əldə olan şeir dəftərini ilk dəfə vərəqləyən Şamil Əsgər Dəlidağ Bəhram babanın yaradıcılığına yüksək qiymət verərək, onlardan bir qismini çap etdirmək üçün götürmüşdür ki, həmin şeirlər də onun çapa hazırlanan kitabında veriləcəkdir. Qısa tanışlıq: Əhmədov Bəhram Nəcəf oğlu 1908-ci ildə Kəlbəcərdə anadan olmuşdur. 1924-cü ildə Kəlbəcərdə ibtidai təhsil aldıqdan sonra bir sıra idarə və təşkilatlarda çalışmış və əsasən hesabdarlıqla (mühasib) məşğul olmuş, rayon xalq məhkəməsinin katibi vəzifəsini daşımışdır. Bəhram babanın 5 qardaşı, 3 bacısı olmuşdur ki, onların da hər biri yüz ildən çox ömür sürmüşdür. Çox erkən qardaşını müharibəyə yola salan Bəhram Əhmədov sonralar bu ağrı-acını şeir dili ilə qələmə almış və beləliklə də rayonda dadlı-duzlu, eyni zamanda satirik qələmi olan bir el şairi kimi tanınmışdır. Çox təəssüf ki, özünün də əlyazmalarında qeyd etdiyi kimi, onun yaradıcılığını əks etdirən şeir qovluqlarını Kəlbəcər 1993-cü ildə Ermənistan tərəfindən işğala məruz qalanda evdən götürmək imkanı olmamışdır. Kəlbəcərin işğalından sonra Gəncədə müvəqqəti məskunlaşmış Bəhram Nəcəfoğlunun əlimizdə olan yeganə şeir dəftərindəki qeydləri oxumaq nə qədər çətin olsa da, onun bəzi sətirləri ilə oxucularımızı da tanış etmək istərdim: «Ömür yolları» adlandırdığım bu dəftərdəki şeirlər qələmə aldıqlarımın çox az bir hissəsidir ki, onlar da ömrümün son illərində yaddaşımda qalanlardır, köçürmüşəm. Ömrümün keçid yollarında qələmə aldığım bir sıra sərbəst şeirləri və qoşmaları, müxəmməs və gəraylıları Kəlbəcərdən çıxarmaq imkanım olmadı. Nəhayət, ömrümün axır çağlarında erməni millətçilərinin təcavüzü nəticəsində qaçqın (məcburi köçkün – M.N.) düşüb Gəncədə sığınacaq tapdıq. Yazdıqlarımın hamısı evimizdə qaldığından, qəribçilikdə qərara gəldim ki, heç olmasa, xatirimdə qalanları bir dəftərə köçürüm. Ömrümün axır çağlarıdı, kim bilir, bundan sonra yaşayacağammı, vəziyyət necə olacaq? Gələcək nəsil qeydlərimi yadigar olaraq saxlayarlar. Avqust 1993-cü il, Gəncə şəhəri». Özünün də qeyd etdiyi kimi, Bəhram Nəcəfoğlu 1932-ci ildən şeir yazmağa başlamışdır. Şeirlərinin əksəriyyəti o dövrün ağrı-acılı həyatını özündə əks etdirir. Xüsusən də qardaşı Hüseynə ünvanladığı qoşmaları həyəcansız oxumaq mümkün deyil. Bəhram Nəcəfoğlunun özündən sonra qalan yadigarları təkcə bu şeir nümunələri deyil, o, böyük bir ailənin başbiləni, tarixi keçmişi olmuş, zəngin irsə malik bir nəslin davamçısı kimi də diqqəti cəlb edir. Boya-başa yetirdiyi övladları cəmiyyətdə özlərinə layiqli yer tutmuş ziyalılardandır. Böyük öğlu Adil Nəcəfov N. Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu bitirərək, rayonda həkimlik peşəsi ilə xalqımızın sağlamlığı keşiyində dayanmışdır. Hazırda Kəlbəcər rayon Mərkəzi Xəstəxanasında kardioloq-həkim kimi fəaliyyətini davam etdirir. İkinci oğlu Nadir vətəndən uzaqlarda yaşasa da, qəlbi doğma ellərlə döyünür. Qadir polis işçisidir. Onun Kəlbəcərin müdafiəsində əvəzsiz xidmətləri danılmazdır. Mirvari xanım Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunu bitirdikdən sonra müəllimə kimi gənc nəslin təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olur. Roza xanım atasının bədii yaradıcılığının keşiyində dayanan övladlardan biri kimi, öz üzərinə düşən borcu ləyaqətlə yerinə yetirir. Ümumiyyətlə, ailənin qol-qanadlarından hesab edilən Famil Cavadov, Bəylər müəllim şair qəlbli Bəhram Nəcəfoğlunun bədii irsinin qədir-qiymətini çox uca tuturlar. El şairinin şeirlərində dövrün haqsızlığı, gərdişin onu sərt
sınaqlara məruz qoyması özünü daha qabarıq göstərir.
Qardaşı Hüseynin acı taleyi Bəhram Nəcəfoğlunu dərindən sarsıdır və o, bunu nohə və ağılar vasitəsilə qələmə alır. «Qardaşım» adlı şeriində oxuyuruq:
Namə, salamımı yetir qardaşa,
Dərdini eyləyib car, ağlamasın.
İnsafsız ürəklər dönsə də daşa,
Gəlməyə ümidi var, ağlamasın.
Şeirin müxtəlif formalarına müraciət edən Bəhram Nəcəfoğlu ailələrinin böyük olmasını, onlardan dünyasını dəyişənləri sadə dillə verməklə, bir növ özü haqqında oxucunu məlumatlandırmağa çalışır:
Doqquz bacı-qardaş idik,
Biz hamımız sirdaş idik.
Su kecməzdi aramızdan,
Köçən olub sıramızdan.
Vaxt yetişdi, əcəl yetdi,
Dördü yüzü kecdi getdi...
Yüz ildən çox ömür sürən Bəhram Nəcəfoğlu Kəlbəcərin işğalı dərdinə dözə bilmədi. O, «Kəlbəcər faciəsi» adlı şerində həqiqəti belə yazırdı:
Başsızları elə başçı saydılar,
El-obanı quru yurdda qoydular,
Dərya udub, amma çətin doydular.
Əhvalımız yaman oldu, İlahi!
Yollarımız duman oldu, İlahi!...
Vecsiz başçıları özləri seçdi,
Həmin gündən bildik sonumuz heçdi.
Boynumuz təxribat ipinə keçdi,
Belə-belə düşdük işə, İlahi!
Gədə-güdə döydü döşə, İlahi!
Bilirik ki, Kəlbəcər yazarlarının yaradıcılığında qoşma, gəraylı, divani, təcnis, müxəmməs, bir sözlə, aşıq şeir formaları xüsusilə geniş yayılıb. Bəhram Nəcəfoğlunun da deyimlərində bu, özünü göstərir. «İstərəm» adlı müxəmməsindən bir parçaya diqqət yetirək:
...Bir qonağam bu dünyada,
Axır məkandı, bilirəm.
Yaradanın qərarı var,
Sayğacda sandı, bilirəm.
Pünhan olan sirrilərə
Aizəm, heyran qalıram,
Bəhramın axır mətləbi,-
Mərhəmət, nicat, istərəm.
Və yaxud satirik janrda yazdığı şeirlər təsdiqləyir ki, o, şifahi və yazılı ədəbi nümunələrə yaxından bələddir.
"Ziyanlıq nağılı" satirik müxəmməsi buna parlaq misaldır:
...Ziyanlıqlar gəlməz saya,
Bu dərdləri yaya-yaya.
Özüm saldım dilə-dişə,
Mən nə deyim bu gərdişə.
Eşidənlər mənə güldü,
Qəm-kədəri belə böldü.
Bəhram yazıb bu söhbəti,
Etdi belə nəsihəti:-
Alanda qonşudan alasan malı,
Biləsən dəymişi, həm də ki, kalı.
El şairinə Allahdan rəhmət diləyir və inanırıq ki, onun əldə qalan yazılarının oxuculara tezliklə çatdırlması bir mənəvi borca çevriləcək...
Məhəmməd NƏRİMANOĞLU
Dalidag.az
Kateqoriya: Kəlbəcər
Tarix: 22-03-2021 17:18
Baxış sayı: 3589
Yazı axını
23 / 11 / 2024
21 / 11 / 2024
21 / 11 / 2024
20 / 11 / 2024
20 / 11 / 2024
19 / 11 / 2024
17 / 11 / 2024
17 / 11 / 2024
16 / 11 / 2024
15 / 11 / 2024
14 / 11 / 2024
14 / 11 / 2024
14 / 11 / 2024
11 / 11 / 2024
11 / 11 / 2024
10 / 11 / 2024
09 / 11 / 2024
09 / 11 / 2024
08 / 11 / 2024
08 / 11 / 2024
07 / 11 / 2024
07 / 11 / 2024
Ən çox oxunanlar
21-11-2024 15:23